Baharın güzellikleri ve tazeliği ile gelen olumsuzluklardan biri nerede ise toplumun yüzde otuzunu etkileyen alerji hastalığıdır. Vücudun bağışıklık sisteminin her hangi bir maddeye karşı gösterdiği aşırı hassasiyet reaksiyonudur, alerjiler.
Alerjiye yatkın insanlar ‘atopik’ olarak adlandırılır. Atopi bir hastalık olarak değerlendirilmez fakat kalıtsal bir özelliktir. Dönemsel alerjilerin en fazla görüldüğü zaman bahar aylarıdır. Bu dönemde ağaç polenleri, otlar, çiçekler ve çay polenleri rüzgarın da etkisiyle sık sık yer değiştirdiği için özellikle mevsimsel alerjisi olan kişiler için en zor zaman dilimidir. Bahar mevsiminde havaya yoğun bir şekilde bitki polenleri karışır. Polenler havaya karıştıkları için bu dönemde özellikle gözler ve solunum sisteminde alerjiler görülür. Yerleşimlerine ve mevsime göre çok değişiklikler gösterirler. Ağaçlar yaz başından ortasına kadar, çimenler ilkbahar sonu yaz başı, otlar yaz sonu sonbahar başı artan alerji sebebidir. Bu problem kendisini en sık bahar nezlesi, bazen de astım şeklinde gösterir.
Egzersiz ile tetiklenen astım (Exercise-induced asthma -EIA) ağır egzersiz nedeniyle nefes alma yollarında oluşan geçici daralma sonucu solunumda sisteminde yaşanan bir hastalık. Bu durum egzersiz sırasında başlayabileceği gibi egzersiz bittikten sonra da kendini gösterebilir. EIA egzersizden saatler sonra da (4-12 saat) ortaya çıkabiliyor. EIA, Astım hastalarının %90 ve bahar nezlesi olanların %50’sinde görülebiliyor, yaklaşık olarak.
Bu nedenle astım hastası olanların ve bahar aylarında polenlerden kaynaklanan alerjilerden etkilenen kişilerin kendilerini koruyacak önlemler almaları gerkmektedir.
Fakat nasıl?
İlaç kullanmak hem tam olarak sorunu çözemiyor hem de süreklilik gerektiriyor. Evden çıkmamak da bir seçenek olarak önerilse de çalışanlar ve başka nedenlerle dışarı çıkma gerekliliği bu öneriyi dışarıda bıraktırıyor. O zaman sürekli göz ve burun temizlemek, sürekli “hırk, hırk!” burun çekmek kalıyor geriye, başka çare yok!
Acaba?
Şimdi sıkı durun: Tayland’da yayınlanan bir araştırmada KOŞMA’nın alerjik semptomları hafifletmeye yardımcı olabildiği tez olarak sunulmuştur1. Alerjiden muzdarip olanlar 30 dakika koştuktan sonra, hapşırık, tıksırıklar, burun akmaları ve kaşıntıları, tıkanıklık sorunları, hepsi yüzde 70’ ten fazla bir oranda azalmakta.
Bir teoriye göre kardiyo egzersizleri burun ve genizdeki inflamatör proteinleri baskılıyor. Bilim insanları orta düzey bir ritim ile kalbi limitlerinin2 yüzde 65-70 içerisinde kalacak bir koşu ya da uygun egzersiz önermekteler.
Mükemmel Egzersiz
EIA olsun, polen-bahar alerjileri olsun herkese birebir önerilecek bir egzersiz söylenemiyor. Püf noktası sevebileceğiniz ve yapmakla kendinizi iyi hissedeceğiniz birini bulup ortaya çıkarmaktır. Çok hafif yürüme-jogging, hafif ağırlık egzersizleri çok nadir EIA tetikler. Genelde nemli ve ılık bir ortam sunan kapalı havuzda yüzme, açık havada yapılacak koşu ve bisikletten daha fazla tolere edilebilecek tiplerdir. Uzun süreli dayanıklılık-tipi egzersizler kısa süreli, futbol, basketbol, yüksek yoğunluklu sprintlerden daha iyi tolere edilebiliyor.
Egzersizin Faydaları
EIA, ya da başka alerjik hastalıklara genetik olarak yatkın olan atletler uzun süre yaptıkları antrenmanlar nedeni ile solunum yollarının egzersize daha fazla adapte oluşlarından dolayı, bu duruma daha dayanıklı olurlar. Diğer bir iyi haber ilaçlarını gerektiği gibi kullanan, düzenli egzersiz yapan-koşan ve aerobik faaliyetlere katılan alerji ve astım hastaları bile, astım ya da alerjisi olmayan sedentar kişilere göre daha güçlü, sağlıklı akciğer işlev ve kapasitesine sahip olurlar. Egzersiz-koşma solunumla ilgili kasların da daha etkin çalışmasını sağlar. Diğer taraftan egzersiz tansiyon üzerinde de düşürücü ve iyileştirici etkisi olduğundan, bu durumda olan kişilerin tansiyon ilacı kullanma gerekliliğini ortadan kaldırdığından bu ilaçların yan etkilerinden de kurtarır. Ayrıca kolesterol seviyesini düşürür, endorfin salınımı ile iyi bir ruh hali sağlar ki, tüm bu olaylar alerji ile mücadeleye katkıda bulunacak gelişmelerdir.
Bu etkileri daha da hafifletmek için özellikle açık hava koşularında uygun zaman seçimi önemli. Dr. Nguyen3 dışarıda koşmak ve egzersiz yapmak isteyenler için sabah ve öğleden öncelerden kaçınmalarını öneriyor. Çimenler, ağaçlar ve diğer bitkiler polenlerini güneş doğarken göndermeye başlarlar ve bu süreç öğleden önce en üst düzeye erişir. Bu nedenle ikindiden sonra ve akşamları koşu alerjisi olanlar için daha uygun.
Ayrıca hava tahmin sitelerinin alerji mağdurları için “POLEN TAHMİN” bilgileri verdiğini biliyor muydunuz?
Koşu ve egzersizleri açık havada yapmadan önce planlamanızı uygun gün ve günün uygun zamanına göre yaparsanız hem koşunun her türlü faydasından yararlanma, açık havada hem alerji tedavisi, hem de diğer olumlu etkilerinden yararlanma ile elde edilecek fayda optimum seviyede tutulmuş olabilir.
Üzerinizde ve giysilerde birikecek polenleri ertesi güne devretmemek için, bazıları için biraz lüks olsa da her koşu ya da dışarıdaki faaliyet sonrası yıkamak faydalı olacaktır.
Polen mevsimi dışında, ki bu çok daha uzun bir dönem yaşanılan yere göre, araştırma tezinde belirtilen çok daha fazla egzersiz, koşu ile burun ve solunum sistemi iyileştirilmesi sağlanmalı, riskli polen döneminde de biraz tedbir ve biraz da dikkat ile açık havada olmasa bile kapalı mekanlarda metabolizmayı güçlendirmek, belkide yıllarca süren alerji testleri, antihistaminik gibi ilaç kullanımını ve en önemlisi yaşam kalitesindeki bozulmaları önlemede rasyonel bir davranış biçimi olarak benimsenebilir.
Görüldüğü gibi, yaşamın bize sunduğu nimetlerden daha fazla faydalanmak başta sağlık olmak üzere her türlü hastalık, sorunun çözümünde en önde gelen koruyucu ve iyileştirici tedavi aktörü olan egzersiz ve koşu için bahane üretmek yerine, sadece biraz plan, bilgi ve gayret mutlu olmak için yeterli gibi. Merzifon, 1 Mayıs 2018
1 The effect of acute exhaustive and moderate intensity exercises on nasal cytokine secretion and clinical symptoms in allergic rhinitis patients. Tongtako W., Klaewsongkram J, Jaronsukwimal N, Buranapraditkun S, Mickleborough TD, Suksom D. Faculty of Sports Science, Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand. Asian Pac J Allergy Immunol. 2012 Sep;30(3):185-92.
2 Bu konuda farklı yöntemler kullanılmasında rağmen gençler için için yaklaşık 140-150 bpm, kendini genç zanneden orta yaşlılar için 130-140 bpm, özellikle başlangıç aşamasında, yeterli olacaktır.
3 Dr. Myngoc Nguyen, MD, chief of allergy at Kaiser Permanente Medical Center, Northern California.