Kategori: düşünüyorum-philosophy

Farkında olsak da olmasak da bazen aradığımız şey gözümüzün önünde durur, ancak göremediğimiz için kendimize kızarız. Bu, basitçe bir çorap teki olabileceği, erkekler için, gibi bilgisayardaki bir ayar veya koca bir bina da olabilir. İnsan zihni, karmaşık ve sürekli değişen bir yapıya sahiptir; günü gününe, hatta dakikası dakikasına bile aynı kalmaz. Bir kelimeyi hatırlamak için bile beynimizdeki nöronlar ve sinapslar arasında gerçekleşen karmaşık etkileşimleri bir elektron mikroskobu altında gözlemlesek, zihnin bu basit konudabile ne kadar çok çaba harcadığına şaşırabiliriz.

Günlük yaşamda, önemsiz veya önemli pek çok bilgi ve görüntüyle karşı karşıya kalırız. Ancak bazen en bariz olanı bile gözden kaçırırız; gözümüzün önündeki bilgiyi veya nesneyi fark etmeyiz. Peki, bu neden olur? Hepimiz insan olduğumuzdan yapımız, kapasitemiz birbirine yakın. Bu durumda nedenler ve çözümler ed aiağı yukarı belli:

1. Algıda Seçicilik

Gözümüzün önündekini göremememizin en temel nedenlerinden biri, “algıda seçicilik” denilen psikolojik bir süreçtir. Beynimiz, her an binlerce uyaran ile bombardımana tutulur ve bu bilgilerin tümünü işleyemez. Bu nedenle, dikkat odağımızı belirli bir nesneye ya da duruma yönlendiririz ve diğer ayrıntıları gözden kaçırırız. Örneğin, bir markette elimizdeki listede olmasına rağmen unuttuğumuz bir şey, aslında rafta gözümüzün önünde duruyordur. Ancak zihnimiz başka bir bilgiye odaklandığı için ya da o arada telefona gelen bir mesaj dikkatimizi dağıttığı için onu göremeyebiliriz ve de evded fırçayı yiyebiliriz.

2. Önyargılar ve Beklentiler

İnsan beyni, geçmişteki deneyimlere ve önyargılara dayanarak tahminlerde bulunur. Bu tahminler bazen bizim için faydalı olurken, bazen de gözümüzün önündekini kaçırmamıza neden olabilir. Bunu bir şey ararken defalarca yaşayabiliriz. Spor şortu her zaman ki yerinde değilse hemen kaybolduğunu düşünüp evdekilere “şortum nerede” diye seslenebiliriz. Halbu ki şort spor çantasının içinde fakat başka bir gözdedir.

3. Duygusal Durumlar

Duygusal dalgalanmalar, dikkatimizi ve algımızı büyük ölçüde etkiler. Yoğun stres, endişe veya üzüntü, acelecilik dikkatimizi belirli bir yöne çeker ve başka şeyleri fark etmemizi engeller. Zihinsel yük altında olduğumuzda, gözümüzün önündekini bile fark etmek zor olabilir. Aynı şekilde, aşırı mutluluk veya heyecan da dikkatimizdeki dengesizliği artırabilir.

4. Görsel Adaptasyon ve Rutinleşme

Gözümüzün önündekileri bazen göremememizin bir diğer nedeni, “görsel adaptasyon” ve “rutinleşme”dir. Beynimiz, sürekli olarak maruz kaldığı bilgilere ve görüntülere karşı adaptasyon gösterir ve bu durum, algımızı bulanıklaştırabilir. Özellikle rutin hale gelen işler ve mekanlar, zamanla beynimizde “önemsiz” olarak kodlanır ve bu nedenle oradaki ayrıntıları göremeyiz. Örneğin, her gün geçtiğimiz bir yolda bulunan küçük bir tabelayı yıllarca fark etmeyebiliriz.

5. Görsel Körlük: İllüzyonlar ve Dikkat Dağıtıcılar

Bazen gözümüzün önündekileri göremememizin nedeni, dikkatimizi çeken başka bir uyaran olabilir. Bu duruma “görsel körlük” denir. Bu, illüzyonlarda sıkça gördüğümüz bir durumdur. Odaklandığımız bir nesne veya olay, diğer detayları fark etmemizi engeller. Bir illüzyon videosunda, birden çok harekete odaklandığımızda, ekrandaki diğer önemli ayrıntıları kaçırabiliriz. Bu, gündelik hayatta da karşımıza çıkar: Telefon ekranına baktığımızda, yanımızdan geçen bir tanıdığımızı göremeyebiliriz ya da üzerimize gelen bir arabayı.

Sonuç

Gözümüzün önündeki bilgiyi veya nesneyi göremememiz, aslında insan zihninin verimli ama aynı zamanda sınırlı yapısından kaynaklanır. Dikkat odağımızı, algılarımızı ve beklentilerimizi yönetme şeklimiz, çevremizdeki detayları görmemize veya görmememize neden olur. Bu durumu farkında olarak, bazen bir adım geri atıp geniş bir perspektiften bakmak ya da bu arama işini başka bir zamana bırakmak zihnimizin sınırlarını genişletmek, üzerimizdeki stres ve duygu yükünnden kurtulmak, belki o arada önyargılarımızın değişmesine neden olabilecek bir şeyler yaşamak işimizi kolaylaştırabilir.

Kısacası, gözümüzün önündeki şeyleri göremememiz, zihinle ilgili doğal bir süreçtir ve dikkat, algı ve beklentilerimizin karmaşık bir oyunu olarak karşımıza çıkar. Bu durumda hemen suçu kendi üzerimize alıp demans mı oluyorum diye endişeye kapılmak ya da kim benim çorabımı aldı koyduğum yerden ya da telefonumu kim görüyor gibi etrafı suçlayıcı hareketlere girişmememiz hem kendimiz hem de sevdiklerimizin psikolojik sağlığı açısından önemli olabilir.

Fazla zorlamadan aramayı bırakmak ve zamana bırakmak bazen en iyi çözüm olabilir. Böylece ya aradığımız şeyi kendiliğinden fark ederiz ya da diğer konulara odaklandığımızdan, dikkatimizi dağıtan unsurlar azaldığı için görmek istediğimiz şeyi bulabiliriz.

Deyimler, özlü sözler hiç düşünülmeden söylenir ve cuk yerine oturur. Ancak her deyim ve özlü sözün ortama ve zamana bağlı olarak değişim geçirmesi gerekebilir. Ya da benim tesadüfen yaptığım bir araştırmadaki gibi bazı bilimsel ve faydalı olayların da önüne geçebilir.

Bir arkadaşın bahçesinde çok güzel bir ayva ağacı gördüm. Şimdiye kadar gördüğüm en güzel ayva ağacı diyebilirim; güzel bakılmış, ayvalar tam olmuş fakat bildiğimiz iri ayvalara benzemiyor; daha çok armut gibi, büyüklüğü şekli. Standart çay ikramı yanında ilk defa olarak dilimlenmiş ayva da geldi, henüz taze koparılmışlarından. Meyveyi çok sevdiğimden ve de bahçe sahibinin zaten “ayvaları daha önce çokça yemiş” olmasından dolayı hepsi bana kaldı; ben de yedim ayıptır söylemesi.

Akşam eve geldiğimde olağan dışı gaz üretimi başladı midede. Önceleri koşu sonrası aldığım duş ve bunun üzerine açık havaya çıkmanın tesiri olarak düşündüm. Gece aklıma takıldı ayvayı fazla kaçırdığım. Sonuç internet üzerinden literatür taraması…

Bu arada “ayvayı yemek” terimini de araştırdım. Araştırdım dediğim Google’da yazınca çıkıyor hikayeler zaten. Bir kaç farklı hikaye olsa da genelde aktarılan şu: Vaktiyle Almanya’da yaşayan bir ailenin Türkiye’deki evine hırsız girer. Hırsız, evi arar tarar çalacak hiçbir şey bulamaz. Sonra dolabı açar, dolapta üç tane ayva görür, ayvanın birini soyar yer, diğerini yerken komşuların ihbarı ile gelen polisler tarafından yakalanır. Hırsız, mahkemede hâkime hiçbir çalmadığını sadece bir ayva yediğini, diğerini yerken yakalandığını söyler. Hâkim de Hırsız’a: Eğer ayvayı yememiş olsaydın, sana hırsızlığa teşebbüs etmekten ceza verirdim, hırsızlık eylemi gerçeklememiş olduğu için küçük bir ceza ile kurtulurdun. Ama ayvayı yediğin için, hırsızlık olayı gerçekleşmiştir. Eylem de gerçekleştiği için sana hırsızlara verilen cezayı vereceğim, diyerek sanığa daha ağır bir ceza verir. Böylece hırsız gerçekten “ayvayı yemiş” olur.

Gelelim ayva araştırmasına: İlk aşamada Türkçe bir şey bulamadım ve ingilizce “quince-ayva” ve “bloating-mide şişkinliği” ile aradığımda karşıma ayvanın eskiden beri ilaç olarak kullanılan çok faydalı etkileri olduğunu öğrendim. Ayvanın içinde bulunan “mucilage” maddesi özellikle yaraların iyileşmesine fayda sağlamasından tutun da kansere karşı bağışıklık sistemini güçlendirmesi, özellikle mide rahatsızlıkları, gastrit, ülsere birebir iyi geldiği, kalp ve damar hastalıklarına karşı koruma sağladığı, böbrek taşını engellediği, tansiyonu düşürdüğü, öksürüğe çare olabildiği…Onlarca fayda. Sadece biraz gaz yapabiliyor, o da fazla yenirse, benim gibi.

Bu nedenle siz siz olun birileri bir şey söylemiş diye aynen kabul etmeyin, üzerine bir şey koymadan sevdiklerinize aktarmayın. Biraz araştırma, mevcut teknoloji ve veri zenginliği ortasında kendinize özgü faydalar oluşturacak bilgilere kolayca erişebilirsiniz. Her insanın genleri, metabolizması, boyu, kilosu, yaşam şekli ve bunun sonucu sahip olduğu sağlık karnesi, geçirdiği ve birlikte yaşadığı hastalıkları, psikolojik durumu, sorunları farklı olduğundan bir kaç kişinin lafı yerine birebir kendimize uygun konuları bulup çıkarmamız sağlık ve mutluluk yolunda önemli adımlar olabilecektir.

Ayvayı yiyin, afiyet olsun…

Sağlıcakla, Cengiz Yardibi, Ankara, 4 Ekim 2019

Çeşitli kültürleri görmenin oralarda yaşamanın insanlara çok farklı katkılar sağladığı  hep söylenmektedir: Çok yaşayan mı çok gezen mi bilir; ya da buna ilave olarak çok okuyan, internette çok gezen mi bilir ilave edilir. Ancak benim bu yazıda vermek istediğim mesaj için “çok gezen, gören, yaşayan” terimi daha uygun olacak. Gördükçe karşılaştırma yapılabiliyor, karşılaştırma yapılabildikçe üzerinde düşünülebiliyor, hangisinin topluma daha faydalı olacağı, doğrusu faydalı olmuş olduğu ve bu nedenle ileri toplumlar olarak anıldıkları görülebiliyor. Çünkü görmeden, bilmeden, okumadan eleştirel düşünce katına erişilemiyor, bu da olmayınca toplum içinde yaşamak düzgün insanlar için bir ızdırap haline geliyor.

Yaklaşık kırk yıl önce ABD’de eğitim alırken edindiğim yaşam deneyimi ve gördüklerim daha sonra aynı ve farklı ülkelerde bu kırk yıl içerisinde çeşitli fırsatlarda gördüklerimle kendi ülkemde ve daha az gelişmiş kültürlerle karşılaştırıldığında bunun toplumların gelişmişlikleri ve geleceklerini nasıl etkilediği ve etkileyeceği fikrini veriyor. 

Lafı bu kadar dolaştırdıktan sonra birden deniz kenarına indirmek için örneklemeye başlamak isterim. 1980 yılında ilk defa bir evim oldu kira da olsa, ABD’de. Evi teslim aldığımda içerisi tertemiz ve bizim burada evi aldıktan sonra kendimiz için hazırladığımız düzeyde idi. Bunun nedenini iki yıl sonra evi teslim ederken anlamış oldum: Ev tesliminde istersen kendi çabanla kendinden sonra evi alacak kişiye en temiz hali ile bırakmak ya da belirli bir para bırakmak zorundasın. Bunun bedeli yine yönetim ya da ev sahibi tarafından yapılan denetleme sonrası belirleniyor. Tertemiz teslim aldığın, bulduğun evi en ufak bir çizik bile olmayacak şekilde, badanalı, demirbaşlar çalışır durumda teslim edeceksin; kendi pisliğini kendin temizleyeceksin. İkinci nokta kendinden sonra gelene yani topluma karşı saygını gösteriyorsun. Hemen geçelim bu tarafa: Ev sıfır değilse, kiracı çıkmış ise görünen manzara hepimizin bildiği; her taraf kullanım yılına göre tahrip edilmiş, taşınma izleri ve artıkları her yerde, genelde tesisatlarda hasar, arıza… Hatta birçok takıntı, kira borcu, yönetime borç, eskiden elektrik, su, gaz borcu… Kendi pisliğini başkasına temizlettirmenin verdiği zevk.

Yaşamı her alanında ve anında durum aynı. Spor salonu: ABD spor yapılıp bittikten sonra kullandığın aletleri yerlerine koyuyorsun orayı işleten tarafından konulan ıslak-kuru mendillerle tuttuğun , yattığın yerleri temizliyorsun, ışıkları varsa TV ve benzeri diğer aletleri kapatıyorsun, senden sonra kimse yoksa, kapıyı bacayı kilitleyip çıkıyorsun. Bu tarafa geçiyoruz: Kullanılan aletler ortalarda atılmış, senden sonra gelen ya da salon görevlisi kaldırsın, işi ne? Yürüme bandını terli ellerinin tuttuğu şekilde ve hatta çalışır biçimde bırak, senden sonra gelen isterse temizlesin. Camlar kapılar açık, yok yağmur girer, rüzgar çarpar sana ne, nasılsa ömrün boyunca ardını toplayan biri var. Hatta aletleri yerlere fırlat kırılsın, dökülsün nasılsa bir daha kullanmayacaksın.

Piknik yerleri, gezi alanları, su başları: Çıtlat çekirdekleri kabukları yerlere öbek öbek yığ. İçtiğin suların pet şişelerini fırlat etrafa, hatta cam şişede bir şeyler içmiş isen onları da kırarak at ki senin buralardan geçtiğin belli olsun, şanın yürüsün.  

Park ederken arabanı öylece bırak. Çizgilerin içine, engelli park için ayrılmış yerlere  ya da mekan girişlerini engelleyecek şekilde en yakın noktaya bırak ki ne kadar uyanık ve akıllı olduğun belli olsun. Nasılsa diğerleri senin kadar akıllı değil kurallara uyuyor enayiler. Önümüzde bir ilk okul var. İnsanlar(!) çocuklarını araba ile getiriyor. Ancak en sonra gelen en yakın yere park ediyor. Fizik kurallarına aykırı bu durumu nasıl çözmüş dahî insanlarımız: Bir kaç arabanın çıkışına engel olacak biçimde ikinci, üçüncü hat yaparak ya da okul giriş kapısına koyarak. Aynı olayı ABD’de okul pistinde koşarken defalarca gördüm: Bir sonra gelen kesinlikle öne geçmiyor, en son arabanın ardına park ediyor. Bu şekilde belli bir süre sonra gelenler belki bir kaç kilometre uzağa park ediyor ve yürüyor, hiç düşünmüyor, yeltenmiyor bile bir bakayım önlerde yer var mı diye.

Kimler kazanıyor bu kaos ortamından: Üçkağıtçılar, pervasızlar, saygısızlar, görgüsüzler… Düzgün insanlar çekiniyor bunlarla dalaşmaya, belki arkasında bir dayısı vardır, belki kendisi önemli ve yetkili biridir bazen de korku, kavga, yaralama hatta öldürmeler her an televizyon ve internette.

Konunun eğitim-öğretim derecesi ile de bağlantısı, bilimsel olarak ortada olmasa da gözlemlendiği kadarı ile, fazla değil. Arabalara masum amaçlarla olanları olduğu kadar kendilerini teşhir etme amacı ile de konulduğunu düşündüren üniversite, meslek belirten logolu kartlar, stickers yapıştıranların da benzer davranışları sergilediğine sıkça şahit olmaktayız; öyle ki “Eğitim Şart” repliği sadece komik kalıyor.

Bütün bu verilen örneklerin ve daha burada yazılmayan her an şahit olduğumuz binlercesinin ardında yatan psikolojik ve sosyolojik bozuklukları irdelemek ve çözüm önerileri sunmak değil bu yazının gayesi, sadece bir tespit, serzeniş. Yoksa çok derin konular: Bir şeylere rahata çaba harcamadan başkalarının çalışması erişmenin, borçlar ve rant sayesinde bisiklete binmeden jiplere tırmanmanın,  hatlı telefon kullanmadan son moda cep telefonlarına sarılmanın getirdiği görmemişlikler. 

Bence medeniyet ve toplum içinde yaşamanın, doğrusu gelişmiş bir toplum olabilmenin yolu kendinden sonra geleni yani toplumu öne koyabilmekten geçiyor. Kendinden sonrasını düşünmeden yaşayan toplumlar bilimde, teknolojide, insanlıkta hep geri kalmaya mahkum ve bunun örnekleri de her gün gözlerimizin önünde.  Ankara, 21 Eylül 2017

“Hindistan Başbakanı Narendra Modi, geçen ay (Haziran 2017) katıldığı Puthuvayil Narayana Panicker Okuma Günü’nde yaptığı konuşmada, insanları karşılarken buket çiçek yerine kitap verilmesini tavsiye etmiş ve gençlere ‘okumaya yemin etme’ çağrısında bulunmuş”.

Yıllardır hepimizin gözlemlediği, yaşadığı olaylardan biri de hediyeleşme; düğün, açılış, tanışma, sevgili ile buluşma, doğum, ölüm, yeni göreve başlama, ziyaret, bayram, anneler günü, sevgililer günü… Tek bir çiçekten görkemli çelenklere kadar hediyeler alınır elden ya da günümüzde olduğu gibi ne aldığını bile fiziki olarak görmeden internet üzerinden adet yerini bulsun, ayıp olmasın diye gönderilir. Bunların bazıları çok ucuza alınabildiği gibi çok fazla paralar da ödendiği olur. Hatta firmaların hediye fonları bile mevcuttur. Ertesi günü, genelde, çöplüklerde kendini bulan bu bitkiler bir de etrafı kirletir. Bazıları canlı, topraklı çiçek alsa da bunun oranı çok az. Bu kadar masraf, bu kadar israf, yararsız, artık duygudan uzak. Nerede seni seviyorum anlamına gelen bir kırmızı gül ya da kıskanç biri olduğunuzu belirten sarı gül, içtenliğe vurgu yapan pembe karanfil. Yeni neslin yaşamadığı toprak ve kırlardan koparılan ve bir anneye verilen bir sümbülün değerini yüzlerce liralık bir çelenk tutabilir mi? Şimdiki çiçek olayı sadece gösteri ve yapmacık.

Kitap yazma, edinme ve okuma oranının en düşük olduğu ülkelerden bir olan ülkemizde⁽¹⁾ Modi’nin önayak olduğu bir değişim yaşansa ne kadar iyi olurdu, bir düşünelim. Bir kere kitaplar çiçeklerden çok daha ucuz. Göndermesi, koruması çok daha kolay. Hele kalıcılığı! Bir çiçek kurutulsa bile belirli bir süre sonra atılıyor. Halbuki kitaplar ömür boyu başta hediye alınan olmak üzere bir çok kişinin yararlanabileceği kaynaklar; kaldı ki bir gülü kurutmak için yine kitap gerekli. Ayrıca kitapların içinde çiçek resimleri, çiçeklere ait her türlü bilgi bulunabildiği halde, kitabı barındıran bir çiçek yoktur. “Ben sana gülüm demem gülün ömrü az olur” dizesi yerine “ben sana klasik kitap desem sonsuza kadar kalasın diye” deyişi olsaydı.

Dünyaca ünlü PISA testi 2016 sonuçlarına göre : Türkiye 72 ülke içinde 50’nci sırada ⁽²⁾. Hindistan’ın da durumu pek parlak değil. Sonuçlar düşük olunca son testi protesto edip katılmamışlar, kötü durumları ortaya çıkmasın diye. Ancak belli ki bazı planları var, başbakanları çiçek yerine kitap hediye edilmesini istemiş.

Kitap okuma deyince, bunun çok çeşitli gerekliliği, zevki, şekli var. Bizde maalesef üniversiteler de bile ders kitabı okunmamakta. Kitap okumak insanoğlunun kişisel gelişimini elde eden en önemli etkenlerden biridir. İnsanı eleştirel düşünceye yöneltir, zekasını, hayal dünyasını geliştirir; sözcük dağarcığını arttırır. Zaten “homo sapiens” gelişimindeki  ve bugünkü teknolojik ve bilgi seviyesine erişmesindeki en önemli mihenk taşları olarak yazının ve matbaanın icadının gösterilmesi bunun içindir. Bilginin en öne çıktığı, “Big Data Çağında” en azından herkesten geri kalmamak, her sene PISA Testlerinden sonra gazetelerde aynı klişe yazıları görmekten güzel bir yer edinmek istiyorsak, Modi’nin çağrısına bizde kulak kabartmak ve okumak,  düşünmek ve buna bağlı olarak tartışmak, sorgulamak ve eleştirmek ve bilim üretmek zorundayız, gerçekleşmesi çok küçük bir olasılık olsa da…Ankara, 25 Temmuz 2017

⁽¹⁾ En fazla kitap okuyan ülkelerin başında, yüzde 21 ile Fransa ve İngiltere var. Ardından, yüzde 14 ile Japonya geliyor. ABD’de bu oran yüzde 12, İspanya’da ise, yüzde 9. Türkiye’de ise, oran binde bir.  Okuma alışkanlığında, dünyada 86. Sıradayız. Zaten Dünyada 10 milyonun üstünde nüfusu olan ve ülke denebilecek 80 kadar ülke olduğunu da göz önünde bulundurmak lazım. 

⁽²⁾ Pisa Okuma:Singapur, Hong Kong (Çin), Kanada ve Finlandiya okumada en iyi performansı gösteren yerler oldu. İrlanda, Estonya, Güney Kore, Japonya ve Norveç de OECD ortalamasının üzerinde kalırken, 41 ülke OECD ortalamasının altında kaldı. OECD ülkeleri arasında Kanada ve Finlandiya başı çekiyor, Türkiye ve Meksika ise en sonda yer alıyor.

Bir önceki yazı   Son Ütücü<–   ya da     –>Ana Sayfa

Söz vermek belki de dünyanın en kolay işi gibi gelir bazılarına, ardını düşünmeden. Söz hangi koşullarda ve ne anlamda verilir: Farkında olmadan, alışkanlık gereği, baştan savmak için, karşılığında bir şey almak için, ayıp olmasın ya da hallederiz felsefesi paralelinde… Ancak söz vermenin asıl amacı yazısız senet, çek vermek, imzasız anlaşma yapmak, bir konuyu gelecek bir zaman diliminde yapacağına ya da yapmayacağına ilişkin yemin etmek, teminat vermek olması gerekir.

Dinler, filozoflar, atalar, yazarlar, şairler “Söz verme ve sözünü tutma” konusuna ayrı bir önem vermişlerdir: Bir çok sûrede söz verdiğinizde onu yerine getirin anlamında ayetler olduğunu öğrenmekteyiz, bir çok filozof, âlim ve atalardan söz verme ve tutulması hakkında aktarılan deyişler, kitaplarda yazılan metinler, senaryolar, filmler  internet üzerinde milyonlarca sayfa halinde klavyemizin ucundadır. “Sözünün eri olmak”, “Sözüm senettir”, “Tutamayacağın sözü verme”…

Bilimsel, sanatsal ve sportif konularda olduğu gibi bu konuda da uygulama, yerine getirme gelişmişlikle, kültürle bağlantılı olduğunu gözlemlemekte, deneyimlemekte  ve okumaktayım hâlâ. Gelişmişlik konusunda bir ülkenin tüm coğrafyaları aynı seviyede olmayabiliyor. Bunun en bariz örneğini İtalya’da yaşamıştım. Bilindiği gibi İtalya üç bölgeden oluşuyor: Kuzey-Orta-Güney. Güney İtalya’da genelde Akdeniz ikliminin getirdiği gevşeklik ve genişlik, “Einstein Görecelik Teorisi”  paralelinde zamanda farklılık yaşatmaktadır. Güney İtalya’da zaman orta ve kuzeye göre daha yavaş hareket etmektedir. Bu bağlamda yirmibeş yıl önce Napoli’de bir tamirciyi beklerken Amerikalı bir arkadaşın söylediğini unutamam: İtalyanlar için “subito” yani derhal  bir ay, “urgent” yani acil demek bir hafta, “urgentissimo” yani çok acil bir-iki gün, arık ölüyorum yetiş dersen belki aynı gün gelebilirler.

Altmış yılın bilinçli geçen ve hatırlayabildiğim 40-50 yıllık periyodunda ve halen bir çok söz almaktayım. “Yarın size haber vereceğim”, “siz kapayın, ben öğrenip hemen döneceğim”, “hemen geri vereceğim”, “Bir gün içerisinde kargonuz evinize teslim”… Ne kadar tanıdık deyişler değil mi? Kişi bazında sözünü tutma, firma bazında, devlet düzeyinde, uluslararası alanda, olay genişleyen halkalar gibi. Ancak benim burada dert yandığım kişisel olarak verilen fakat %90 yerine getirilmeyen boş sözler. Hatta bu konuda verilen sözü daha başta tutmamak üzere geliştirilen teknikler olması insanoğlunun güvenirliğine gölge düşürmekte: Söz verirken tek ayağını kaldırmak, orta parmağı baş parmağın üzerine kilitlemek gibi. Bu konuda “eğitim şart” şablonu da sırıtıyor. Gördüğüm kadarı ile kağıt üzerinde eğitimli olarak görünenlerde bu söz tutmama olayı daha fazla gerçekleşiyor, çünkü genelde bu kesimde daha çok söz verilecek konular ortaya çıkıyor.

Gelişmiş toplumlarda durum biraz farklı: Buralarda insanlar ayıp olmasın diye “tamam abi hallederiz” demiyorlar. Eğer bir şekilde iş yapılamaz olarak görülüyorsa, kolayca olmaz diyebiliyorlar. Böylece hem karşı tarafa boşa ümit verilmemiş olunuyor hem de bir söz alındığında bu senet olarak kabul edilip ona göre planlamalar yapılabiliyor.

Ülkemizde köşe dönücüler, sıralara kaynak yapanlar, başkalarının sırtına binenler “Dunning & Kruger Sendromu” kapsamında çoğaldıkça ve bunlar güç kazandıkça, bunlardan gelecek nesiller daha fazla güçlü ve evrimsel olarak kalıcı hale gelmekte olduğunu görmek üzüntü verici.

Bu konuda geç de olsa ya tutacağımız sözleri verelim ya da verdiğimiz sözü tutalım diyorum. Sağlıcakla, Ankara 07 Temmuz 17

—————————————————-

Bir önceki yazı –>AKADEMİK DENEYİM…   ya da     –>Ana Sayfa