“Koşu ve ağız sağlığı” ile ilgili arama yaptığınızda, koşucuların daha yüksek diş erozyonu ve çürük riskine maruz kalıp kalmayacağı epey araştırılmış gibi görülmektedir. Ama biraz ayrıntıya indiğinizde, birçoğunun birkaç çalışmaya dayalı birbirinden “copy-paste” usulü internete koyulmuş olduğunu görebilirsiniz. Aslında bu yazılar, dayanıklılık sporcuları, ultra-maratoncular, triatletlerin antrenman sırasında ağız pH’ını referans seviyesinin altına düşmesine neden olan spor içecekleri, jeller ve barlar dahil olmak üzere dişler için zararlı olan daha asidik ortama neden olacak yüksek karbonhidrat tüketimi üzerine yapılan araştırmalardır.
“Too much of anything is bad, but too much good whiskey is barely enough.” Mark Twain.
100, 200 mil koşan dayanıklılık koşucularını veya haftada 200K antrenman yapan sporcuları eleştirmek istemesem de bu deyiş çoğu durumda geçerli olabilir, “too much good running” ancak yeterli denebilir.
Ama bizim durumumuzu ele alırsak, birisi söylesin, Allah aşkına, kaç kişi gerçekten koşuyor bu ülkede. Koskoca İstanbul Maratonuna katılım sayısı üçbini zor aşıyor, bunun da yarısı yabancı. Ultra-Maraton ve triatlon koşanların sayısı iki elin parmakları kadar, bu ülkede.
Erciyes sky Trail Ultra bitiren sadece 23 kişi idik. Geri kalan 84 milyon 997 bin kişiden kaç kişi haftalık 100K bırakalım 10-30-40K koşuyor. Zaten yürüyüş yapan ve günde onbin adım atım mitini zorlayan kişiler tamamen bu yukarıda belirtilen olumsuz etkilerin dışında teknik olarak, mesafe olarak, güçlük derecesi olarak dişlere zarar olabilecek açıdan. Normal koşucu ya da sporcu sağlıklı yaşam ve sağlıklı yaşlanma, ayakta bitirme yaşamı, Erdoğan Amcamız gibi, amaçlarıyla yaparsak
sağlığımıza zarar verebilecek o antrenman ve yarış seviyelerinin yanından bile geçemeyiz.
Düzenli spor yapanlar için, dikkatli olmamız ve ne yaptığımızı bilmemiz önemlidir, böylece zararlı yan etkiler olmadan faydalar elde ederiz. Ağız içini mümkün olduğunca nemli tutmamız, , sık sık suyla durulamanız ve sonrasında da bol su içmeniz önemlidir. Enerji veya spor içecekleri kullanmaktan kaçınmak önemli.
Bu zaten sadece diş sağlığı değil tüm beden sağlığı için önerilen bir hareket tarzı. Şeker ve asitlik, diş minesinin aşınmasına, diş çürümesine ve periodontal sorunlara yol açan bakteri gibi bir ortam yaratır. Koşarken vücudunuzdaki stresli bölgelere dikkat edin ve bilinçli olarak onları hafifletmeye çalışın. Buna, çenenizi relaks tutmak ve dişlerinizi sıkmamak dahildir. İyi bir günlük ağız hijyeni sağlayın vs, sağlıklı ağız hijyenine sahip olmak için tavsiyeler bulabilirsiniz.
Peki bu kadar laftan sonra koşmanın diğer somatic-psikosomatik sağlığımıza faydaları yanında dişlere de faydası olabilir mi?
Hemen koşmanın daha iyi kan dolaşımı sağladığını tekrar hatırlatmak isterim. Kan akışını iyileştirmek ve oksijen emilimini artırmak diş eti dokusunun daha sağlıklı kalmasına yardımcı olur. Araştırmalar, düzenli egzersiz yapan kişilerin diş eti hastalığına veya bundan kaynaklanan diş sorunlarına sahip olma olasılığının daha düşük olduğunu desteklemektedir.
Diş minesinin aşınmasının nedenleri değişebilse de koşucular genellikle aşağıda verilen kısa açıklamalar kapsamında sorunlar yaşayabilirler:
- Sporcu içecekleri içmek: şekerli spor içecekleri tüketmek tüm olarak genelde normal şeker tüketen kişilerde yaptığı gibi eroziv diş aşınmasına neden olabilir. Bu yiyecekleri tüketme durumunda kalan çok az sayıda uzun yol koşucuları su veya diğer daha az asitli içecek türlerini içerek bu riski azaltabilir.
- Ağızdan nefes alma: uzun-orta mesafe koşucuları, interval koşanlar, kaslarını beslemek için bol miktarda oksijene ihtiyaç duyduklarından, çoğu insandan daha fazla ağızdan nefes alma eğilimindedir. Ne yazık ki, bu alışkanlık haline gelebilir ve ağzın kurumasına ve çürüğe neden olan bakteriler için daha yaşanabilir bir ortam haline gelmesine neden olabilir. Bol su içerek ve mümkün olduğunca burundan nefes almaya odaklanarak sorunları azaltabilirsiniz. Zaten literatürde, yazında, burundan nefes alıp ağızdan vermeyi öneren çok yazı yer almaktadır.
- Mevcut diş bakım ve tedavilerine zarar vermek: Yoğun protein çubukları, yapışkan ve gevrek yiyecekler dolgulara ve kronlara zarar verebilir. Çok fazla diş bakımı yaptıysanız, sorunlu yiyecekleri çiğnerken dikkatli olun.
- Dişleri alet olarak kullanma: Bir koşu veya yarış sırasında, koşucuların yiyecek bar, çubuk her ne ise, ve atıştırmalıkları dişlerini kullanarak açmaları yaygındır. Ne yazık ki, Amerikan Diş Hekimleri Birliği’ne göre bu, diş kırıklarının yaygın bir nedenidir. Bu durumda genelde ultra maratonlarda yaşanabilecek bir davranış şeklidir. Çoğu kişi bu kapsam dışında kalır. Atıştırmalıkları, minimum çabayla açabileceğiniz, açılması kolay fermuarlı torbalarda paketleyerek sorunlardan kaçının.
- Diş gıcırdatma: Ciddi koşucular genellikle çenelerini sıkar ve geceleri veya zorlu koşu anlarında dişlerini gıcırdatırlar. Zamanla, bu diş minesini aşındırabilir ve ağrılı çene eklem bozukluğuna yol açabilir.
Koşma alışkanlığı başta sağlıklı yeme alışkanlığı olmak üzere sağlıklı bir yaşam tarzına yönlendirecektir, kişiyi. Zaten koşu ile gelen sağlık sadece ayakların yere vurması işlevi değildir. Koşan kişi diyetini buna göre ayarlar. Koşan kişinin uyku düzeni, “circadian rhythym” vücut tarafından buna göre ayarlanmaktadır. Tansiyon, kandaki şeker, kolesterol diğer bilumum kimyasal salgılar düzene girmiştir. Dişler de bu arada bu düzenden kesinlikle faydalanacaktır. Bu konu zaten bu sitede diğer yazılarda detaylı olarak çokça işlenmektedir.
Journal of Periodontology tarafından yayınlanan ve daha düşük BMI (vücut kitle indeksi) olan kişilerin daha düşük periodontal hastalık riskine sahip olduğunu yazan bir makalede de belirtildiği gibi obezite de bu sağlık-diş denklemini etkileyen önemli bir sağlık sorunudur.
Journal of Dentistry tarafından yapılan başka bir araştırma da, fiziksel aktivitedeki artışın kesinlikle daha iyi ağız sağlığı koşullarına ve daha düşük periodontal hastalık riskine katkıda bulunduğunu raporlamakta.
One of the important benefits exercise can have on dental health is a reduced risk of periodontal disease. A study by the Journal of Dentistry showed that people who worked out regularly had 54% lower risk of developing gum disease. The Journal of Periodontology also showed that those who had a lower BMI (body mass index) and exercised the recommended amount were 40% less likely to develop gum disease.
Özetle bu makaleden-kıssadan alınabilecek hisse: Bilinçli-dengeli KOŞU, diş dahil sağlıklı yaşam için ve 7-99 her homo sapiens sapiens için en etkili ilaçtır. USULETLE ve de SUHULETLE…
Ankara, 4 Ekim 2022